Pontic Greek

Pontic Greek varieties can be divided into a western group (Niotika) originating from Oinoi (today Ünye) and an eastern group, consisting of the coastal subgroup of Trapezunta (today Trabzon), the inland subgroup of Chaldia around Argyroupolis (today Gümüşhane) and around Kotyora (today Ordu).

The main characteristics of Pontic Greek are:

In phonology:

• Preservation of the ancient pronunciation of η (eta) as /e/ instead of Standard Greek /i/

  Pontic Greek	Standard Greek	English
  νύφε [nífe]	νύφη [nífi]	bride
  εɣάπεσα [eɣápesa]	αγάπησα [aɣápisa]	I loved
  έτον [íton]	ήταν [ítan]	was
  ζεμία [ζεμíα]	ζημιά [zimɲá]	damage

• Preservation of the ancient pronunciation ω (omega) as /o/ where Standard Greek has /u/

  ζωμίν [zomín]	ζουμί [zumí]	juice
  ρωθώνι [roθóni]	ρουθούνι [ruθúni]	nostril

• The cluster sp from the ancient Greek-Ionic is preserved.

  σπιχτός [spiχtós]	σφιχτός [sfiχtós]	tight
  σπάζω [spázo]	σφάζω [sfázo]	slaughter

• The final -n is preserved:

  το στóμαν [to stóman]	το στóμα [to stóma]	the mouth
  την αυλήν [tin avlín]	την αυλή [tin avlí]	the yard
  τον αφέντην [ton afendin]	τον αφέντη [ton afendi]	the master
  είπεν [ípen]	είπε [ípe]	s/he said

• The stressed vocalic sequences éa and ía are preserved:

  βασιλέας [vasiléas]	βασιλιάς [vasiʎás]	king
  ποδέα [poðéa]	ποδιά [poðʝá]	apron
  μαλλία [malía]	μαλλιά [maʎá]	hair

• Τhe unstressed vocalic sequences ea, ia  evolved into vowel æ
  όρνεα “vultures” > [órnæ]
  οσπίτια “houses” > [ospítæ]
  διαβαίνω “pass” > [ðæváno]
  διάβολος “devil”  > [ðævolos]
  ομοιάζω  “resemble”  > [omæzo]
• The s is converted to palato-alveolar ʃ before palatal kʹ:
  σκοινί “rope” > [ʃkʹiní]
  σκύλος “dog” > [ʃkʹílos]
  βόσκεται “s/he grazes” > [vóʃkʹete]
• Τhe palatal ç is converted to palato-alveolar ʃ:
  χέριν “hand” > [ʃérin]
  έχει “he has” > [éʃ]
• In the area of Ofis [today Of] the palatals k' and g' are also converted to affricates ʧ , ʤ respectively:
  καιρóς [kʹerós] > [ʧerós] “weather”
  κερίν [kʹerín] > [ʧerín] “wax”
  κύρης [kʹíris] > [ʧiris] “master, father”
• Τhe stress remains stable during the inflection and it can be in more than three syllables from the end:
  Xάραλαμπε [Χáralambe] “Haralambos”
  έκαιγαμε [ékʹɣame] “we were burning’
  έμορφεσα [émorfesa] “beautiful”
  έκατσετεν [ékaʦeten] “you sat”

In morphology (article):

• Τhe singular genitive type of the article τη [ti] is used in all the genders:
  masculine: τη λύκονος [ti líkonos] “of the wolf”
  female: τη κοσσάρας [ti kosáras] “of the chicken”, τη Παρέσσας [ti Parésas] “of Paresa”
• The forms of the article with the preposition se “to” are σον , σην , σο [son, sin , so] whereas in Common Modern Greek are στον , στην, στο [ston, stin, sto]:
  στον κύρην > σον κύρην [son kʹírin] “ to the father”
  στην μάνα μ > ση μάνα μ’ [si mána m] “to my mother”
  στο χωράφι > σο χωράφιν [so χoráfin] “to the field”

In morphology (substantive and adjective):

• The masculine nouns in -os when with the article form the ending in -on:
  λύκος [líkos] “wolf” > ο λύκον [o líkon] “the wolf”
  In the areas Nikopoli and Oinoi this can be found in other categories:
  βασιλέας [vasiléas] “king” > ο βασιλέαν [o basiléan] “the king”
• The masculine nouns in -os form the singular genitive in -onos:
  λύκος [líkos] “wolf” - λύκονος [líkonos] “of the wolf”, cf. modern greek λύκου [líku]
  νέος [néos] “young” - νέονος [néonos]  “of the young” , modern greek νέου [néu]
• The non-human female nouns form the plural with the neutral article τα [ta]:
  τα κοσσάρας [ta kosáras] “the hens”
  τα εικόνας [ta ikónas] “the icons” 
• The ancient ending -os of the female adjective is preserved, whereas in Standard Greek it is in -η [-i]:
  η άσκεμος [i áʃkʹemos] “the ugly”
  η έμορφος [i émorfos] “the beautiful”
  η αγέλαστος [i aʝélastos] “the unsmiling”
• The female adjective ending is -έσα:
  καλέσα [kalésa] “good”
  αληθινέσα [aliθinésa] “true”
  άσπρεσα [áspresa] “white”

In morphology (verbs):

• Preservation of the ancient active past imperative in -on:
  κόψον [kópson] “cut”
  ποίσον [píson] “do”
  σύρον [síron] “drag”
  βάλον [válon] “put”
• The passive voice is formed in -ουμαι [-ume], -ούμαι [-úme]:
  θερίγουμαι [θeríɣume] “I am harvested”
  χτενίγουμαι [χteníɣume] “I do my hair”
  θυμούμαι [θimúme] “remember”
  φοβούμαι [fovúme] “be scared”
• The passive past is formed in -θa which derives from the ancient Greek passive past -θην:
  εστάθα [estáθa] “Ι stood”
  εφανερώθα [efaneróθa] “I was revealed”
  εθερίστα [eθerísta] “I was harvesting”
• In many parts of Pontos the future continuous is only used:
  θa léɣo “I will be saying”  & “I will say”
  θa tróɣo “I will be eating & I will eat”
• The addition e- is preserved even when it is unstressed
  εσπέρναμε [espérname] “we were sowing”
  εφίλεσα [efílesa] “I kissed”
  εκοιμέθα [ekʹiméθa] “I slept”
  εγάπανα [eɣápana] “I was loving”
• Use of the modal verb type εν [en] “is” deriving from the ancient Greek ἔνεστι.

In morphology (other):

• Use of the demonstrative pronoun αβούτος, αούτος [avútos, aútos] instead of Common Modern Greek αυτός [aftós]
• Use of the possessive pronoun  τ’εμέτερος “our” deriving frοm the ancient Greek τον ἡμέτερον [ton heméteron]. τ’ εμέτερον χωρίον [teméteron χoríon] “our village”.
• Use of the interrogative pronoun ντο instead of τι: ντο φτάς; [do ftás?] “What do you do?”
• Use of the negative particle κι [kʹi] deriving from the ancient Ionic Greek ουκί where Standard Greek has δεν [ðen]:
  κι θέλω σε [kʹi θélo se] “I do not want you”, Standard Greek δεν σε θέλω [ðen se θélo]
  κι πάω [kʹi páo] “I do not go”, Standard Greek δεν πάω [ðen páo]
• Τhe weak types of the personal pronoun are after the verb:
  λέγω σε [léɣo se] “I say to you”
  είδα τον [íða ton] “I saw him”
  ποίσον με [píson me] “do to me”
• The accusative is used for the indirect object:
  εδώκα την Παλάσαν το φιστάν’ [eðóka tin Palásan to fistán] “I gave Palasa the dress”
  είπα τον κύρη σ’ [ípa ton kʹíri s] “I said to your father”
• Use of the diminutive ending -όπον:
  μαλλία “hairs” > μαλλόπα “small hairs”
  κορίτσι  “girl” > κορτσόπον “little girl”
  καρδία “heart” > καρδόπον “small heart”

Pontic Greek has been primarily written in the Greek script, examples are folklore texts and some dialectical literature. In Georgia and Russia there was Pontic Greek literature and theatre using the Cyrillic alphabet and in Turkey and the diaspora some people use the Latin script for spontaneous communication. The majority of the Pontic Greeks still do not write the language. Scientific research shows huge knowledge gaps concerning the documentation of the Pontic varieties in Turkey and Abchasia. Even if there should be a few hundred thousand speakers today, all varieties of Pontic Greek are endangered. Besides the active speakers in many villages and cities especially in Northern Greece, it is still spoken by the diasporas in Ukraine, Russia and Georgia, as well as by Muslims around Tonya and Of in the Trabzon Province.

© Thede Kahl, Andreea Pascaru, Sotirios Rousiakis 2019-2021

• Ahrens, Christian (1973): Polyphony in Touloum Playing by the Pontic Greeks. Yearbook of the International Folk Music Council 5, 122-131.
• Berikashvili, Svetlana (2017): Morphological aspects of Pontic Greek spoken in Georgia. LINCOM GmbH.
• Drettas, Georges (1997): Aspects pontiques. Paris: Association de recherches pluridisciplinaires.
• Dawkins, Richard M. (1936): The Pontic Dialect of Modern Greek in Asia Minor and Russia. Read at a meeting of the Philological Society on Friday, 13th March, 1936.
• Kahl, Thede (2008): Die griechischsprachigen Muslime im Südosten des Schwarzen Meers (Pontos). Exandas / Εξάντας 4, 12-25.
• Kahl, Thede (2016): Die Pontos-Griechen - Zur Definition einer Ethnie aus transdisziplinärer und transnationaler Perspektive. In: Blume, Horst-Dieter; Lienau, Cay: Aufbrüche und Fluchten. Griechenland durch die Jahrhunderte. Münster: Lienau, 139-156.
• Lymperopoulos, Loukas (2020): Die Pontosgriechen in Geschichte und Gegenwart. Hamburg: Landeszentrale für politische Bildung.
• Mackridge, Peter (1987) Greek-Speaking Moslems in North-East Turkey: Prolegomena to a Study of Ophitic Sub-Dialect of Pontic. Byzantine and Modern Greek Studies 11, 115-137.
• Mackridge, Peter (1991): The Pontic Greek dialect: A corrupt version of Ancient Greek? Journal of Refugee Studies 4, 335-339.
• Oeconomides, E. (1906): Lautlehre des Pontischen. Leipzig: Deichert / Böhme.
• Özkan, Hakan (2013): Muslimisch-Pontisch und die Sprachgemeinschaft des Pontisch-Griechischen im heutigen Trabzon. Blume, Horst-Dieter, Lienau, Cay (ed.): Das Alte im Neuen Griechenland. Gesellschaft – Sport – Architektur – Sprache – Literatur. Münster: Lienau, 115-134.
• Ralli, Angeliki (2019): The morphology of Asia Minor Greek: selected topics. Empirical approaches to linguistic theory 13. Leiden, Boston: Brill.
• Sitaridou, Ioanna (2013): Greek-speaking enclaves in Pontus today: The documentation and revitalization of Romeyka. In: Jones, M.; Ogilvie, S. (eds.): Keeping Languages Alive. Language Endangerment: Documentation, Pedagogy and Revitalization. Cambridge: CUP, 98-112.

• Μελανοφρύδης, Παντελής (1910): Η εν Πόντω ελληνική γλώσσα. Βατούμ: Ελληνικό Τυπογραφείο (Ανάτυπο 1987, Θεσσαλονίκη: Αδελφοί Κυριακίδη).
• Οικονομίδης, Δημοσθένης Η. (1958): Γραμματική της Ελληνικής Διαλέκτου του Πόντου. Αθήνα: Ακαδημία Αθηνών.
• Παπαδόπουλος, Α. Α. (1955): Ιστορική Γραμματική της Ποντικής Διαλέκτου. Αθήνα: Επιτροπή Ποντιακών Μελετών.
• Παπαδόπουλος, Α. Α. (1958-61): Ιστορικόν Λεξικόν της Ποντικής Διαλέκτου. 2 τόμ. Αθήνα: Μυρτίδης.
• Πάππου-Ζουράβλιοβα, Αικατερίνη (1995): Η ταυρορωμαϊκή διάλεκτος των Ελλήνων της Αζοφικής στη νοτιοανατολική Ουκρανία (περιοχή της Μαριούπολης). Αθήνα: Επιτροπή Ποντιακών Μελετών.
• Ρεβυθιάδου, Ανθή κ.α. (2009): Οφίτικη Ποντιακή: Έρευνα γλωσσικής καταγραφής με έμφαση στη διαχρονία και συγχρονία της διαλέκτου. Κοινωφελές Ίδρυμα Ιωάννη Σ. Λάτση.
• Ρεβυθιάδου, Ανθή ϗ Σπυρόπουλος, Βασίλειος (2012): Οφίτικα: Πτυχές της Γραμματικής Δομής μίας Ποντιακής Διαλέκτου. Θεσσαλονίκη: Α/φοί Κυριακίδη.
• Ρεβυθιάδου, Ανθή ϗ Σπυρόπουλος, Βασίλειος ϗ Κακαρίκος, Κνωσταντίνος (2011): Η ταυτότητα της Οφιτικής Ποντιακής: Μια γλωσσολογική μελέτη των πηγών και των ομιλητών της. Δελτίο Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών 17, 217-276.
• Τομπαΐδης, Δημήτρης Ε. (1988): Η ποντιακή διάλεκτος. Διαλεκτικά χαρακτηριστικά, κατάταξη ιδιωμάτων, διαλεκτικά κείμενα. Αρχείον Πόντου, παράρτημα 17. Αθήνα: Επιτροπή Ποντιακών Μελετών.
• Τομπαΐδης, Δημήτρης Ε. ϗ Συμεωνίδης, Χαράλαμπος Π. (2002): Συμπλήρωμα στο Ιστορικόν Λεξικόν της Ποντιακής Διαλέκτου του Α.Α. Παπαδόπουλου. Αθήνα: Αρχείον Πόντου.
• Τοπχαράς, Κωνσταντίνος (1998 / 1932): Η Γραμματική της Ποντιακής: Ι Γραματικι τι Ρομεικυ τι Ποντεικυ τι Γλοςας. Θεσσαλονίκη: Αφοί Κυριακίδη.
• Τσοπουρίδης, Θωμάς (1989): Ποντιακά ήθη και έθιμα. Πίνακες εγκατάστασης προσφύγων στην Ελλάδα (Ποντίων, Καυκασίων, Θρακών, Μικρασιατών και Αντολικής Ρωμυλίας). Θεσσαλονίκη: Φερκάδη.
• Τσοπουρίδης, Θωμάς (1998): Λεξικό ποντιακής διαλέκτου. Θεσσαλονίκη.
   
• Кисилиер, Максим Л. (2009): Лингвистическая и этнокультурная ситуация в греческих селах Приазовья. По материалам экспедиций 2001–2004 годов. Санкт-Петербург: Алетейя.
• Кисилиер, Максим Л. (2012): Румейский язык и новогреческие диалекты. In Материалы чтений, посвященных памяти профессора Иосифа Моисеевича Тронского 18–20 июня 2012 г. Индоевропейское языкознание и классическая филология XVI, ed. К. авторов, 355-368. Санкт-Петербург: Наука.
• Зимов, Дмитрий И. (2020): Русско-понтийский словарь обиходной лексики. Пятигорск, Пятигорский государственный университет.